Μια φορά κι έναν καιρό, ήταν ένας καλός μάγος, που τον έλεγαν Γιούρι Γκέλερ. Ο Γιούρι έκανε τα μαγικά του κόλπα, λύγιζε κουτάλια, έκανε χαλασμένα ρολόγια να παίρνουν μπρος, έβρισκε τι υπήρχε μέσα σε φακέλους, το κοινό θαύμαζε, και ήταν όλα μια χαρά. Ώσπου μια μέρα είδε ότι το χρήμα αλλού βρισκόταν, κι έτσι άρχισε να ισχυρίζεται ότι αυτά που έκανε δεν ήταν ταχυδακτυλουργικά (ή άλλου τύπου) κόλπα, αλλά κατορθώματα των ισχυρών του πνευματικών δυνάμεων. Ήταν μια πολύ έξυπνη κίνηση εκ μέρους του, γιατί η μεταφυσική πουλάει τρελά, καθώς οι άνθρωποι δεν έχουν καταφέρει να απαλλαγούν από την κατάρα της δεισιδαιμονίας. Έτσι, ο Γιούρι έγινε κακός μάγος, και απέκτησε παγκόσμια φήμη. Έγινε αντικείμενο ερευνών, γράφτηκαν βιβλία γι’ αυτόν, προβλήθηκαν εκπομπές, και όλοι τον χειροκροτούσαν.
Οι άλλοι μάγοι, βέβαια, δεν είδαν με καλό μάτι αυτή την κίνηση του Γιούρι. Θεωρούσαν (και σωστά) πως είναι ανήθικο να λες τόσο χοντροκομμένα ψέματα για να κερδίσεις λίγα (ή πολλά) χρήματα παραπάνω. Έτσι, βγήκαν και τον κατακεραύνωσαν, με κορυφαίο τον Εκπληκτικό Ράντι, ο οποίος έβγαλε και βιβλίο ειδικά για να ξεσκεπάσει την απάτη του Γιούρι. Ο Ράντι έδινε παραστάσεις στις οποίες έκανε τα ίδια κόλπα που έκανε και ο Γιούρι, και μετά εξηγούσε πως όλα αυτά τα κατάφερνε με κόλπα, και όχι με δήθεν πνευματικές δυνάμεις.
Για λίγο καιρό ο Γιούρι έδειχνε να έχει χάσει τη μάχη, αλλά, έξυπνος καθώς ήταν, κατάφερε και πάλι να ξαναμπεί στο παιχνίδι, εμφανιζόμενος σε γελοίες εκπομπές δευτεροκλασάτων τηλεοπτικών καναλιών σε σχεδόν τριτοκοσμικές χώρες. Παράλληλα, έβγαζε τρελά λεφτά ως σύμβουλος επιχειρήσεων με ηλίθια αφεντικά και ως προσωπικός σύμβουλος που καθοδηγούσε σε θέματα υγείας και ψυχολογίας διάφορους αφελείς με χοντρά πορτοφόλια.
Ο Χαρδαβέλλας εμφάνισε τον Γιούρι Γκέλερ στην εκπομπή του και τον έβαλε να κάνει τα γνωστά μαγικά κόλπα με τα κουτάλια και τα ρολόγια, λέγοντας μάλιστα ότι αν οι τηλεθεατές έβαζαν τα κουτάλια τους πάνω στον τηλεοπτικό τους δέκτη, θα λύγιζαν κι αυτά. Και όντως κάποιοι το έκαναν, και μετά έπαιρναν τηλέφωνο ενθουσιασμένοι (!) και έλεγαν πως ναι, και τα δικά τους κουτάλια λύγισαν κάτω από την τηλε-ενέργεια του Γιούρι
Έτσι, ο Γιούρι απέκτησε και έναν κυνισμό που τον βοήθησε να ξεπεράσει τις όποιες αναστολές θα μπορούσε να έχει σχετικά με το γεγονός ότι εξαπατούσε τόσον κόσμο, κι έφτασε να ευχαριστεί τους σκεπτικιστές που τον πολεμούσαν γιατί του έδιναν, λέει, δωρεάν προβολή, καθότι «δεν υπάρχει καλή και κακή δημοσιότητα», κατά τη γνωστή ρήση. Στην πραγματικότητα, μάλλον θα έπρεπε να ευχαριστεί τους τηλεπαρουσιαστές τύπου Όπρα και Χαρδαβέλλα που έχουν καταπιεί αμάσητο το παραμύθι περί ψυχικών δυνάμεων και το πλασάρουν (με το αζημίωτο, φυσικά) σε ένα αδηφάγο κοινό που δεν χορταίνει τη βλακεία με τίποτε. Οι σκεπτικιστές μάγοι όπως ο Ράντι δεν έχουν σκοπό να κάνουν τους πονηρούς μάγους όπως ο Γιούρι να πεθάνουν στην ψάθα — ο σκοπός τους είναι να προφυλάξουν το κοινό από τα αρπακτικά και να υπερασπιστούν έννοιες (όπως η εντιμότητα) που τα εν λόγω αρπακτικά τις έχουν διαγράψει από το λεξιλόγιό τους.
Στα πλαίσια αυτά, το 1996 ο μάγος Ράντι έφτιαξε το JREF (Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Τζέιμς Ράντι), μια μη-κερδοσκοπική οργάνωση που έχει σκοπό να προωθήσει την κριτική σκέψη και να διαδώσει αξιόπιστες πληροφορίες σχετικά με τις ευρέως διαδεδομένες αντιλήψεις περί παραφυσικών και υπερφυσικών φαινομένων. Υπάρχει και βραβείο ενός εκατομμυρίου δολαρίων για όποιον καταφέρει να αποδείξει κάτω από επιστημονικά και αυστηρά ελεγχόμενες συνθήκες πως κατέχει κάποια από αυτές τις θρυλούμενες «πνευματικές» ή «ψυχικές» δυνάμεις. Πολλοί έχουν προσπαθήσει, και όλοι φυσικά έχουν αποτύχει — και υπάρχουν και κάποιοι που αρνούνται να περάσουν τη δοκιμασία προβάλλοντας διάφορες προφάσεις (εν αμαρτίαις, θα έλεγαν οι παλιοί…).
Μια μέρα, λοιπόν, ο Γιούρι ήρθε και σε μια χώρα που λεγόταν Ελλάδα, όπου κατοικούσαν κάτι περίεργοι τύποι, που λέγονταν Έλληνες. Ένας απ’ αυτούς, ο Χαρδαβέλλας που είπαμε και πιο πάνω, τον εμφάνισε στην εκπομπή του και τον έβαλε να κάνει τα γνωστά μαγικά κόλπα με τα κουτάλια και τα ρολόγια, λέγοντας μάλιστα ότι αν οι τηλεθεατές έβαζαν τα κουτάλια τους πάνω στον τηλεοπτικό τους δέκτη, θα λύγιζαν κι αυτά. Και όντως κάποιοι το έκαναν, και μετά έπαιρναν τηλέφωνο ενθουσιασμένοι (;) και έλεγαν πως ναι, και τα δικά τους κουτάλια λύγισαν κάτω από την τηλε-ενέργεια του Γιούρι, και μερικοί εμφανίστηκαν και στο τηλεοπτικό στούντιο για να τα δείξουν στο πλατύ κοινό. Τώρα, στ’ αλήθεια πίστεψαν πως είχε γίνει κάτι τέτοιο; Ήθελαν να βγουν στο γυαλί να τους δει η οικογένειά τους και ο αλήτης ο γείτονας που όλο τους ζηλεύει; Δεν ξέρω.
Ποτ πουρί από τα «μαγικά» του Γκέλλερ στην εκπομπή του Χαρδαβέλλα, «Οι πύλες του Ανεξήγητου», μπροστά σε ένα ευπειθέστατο κοινό
_______________________________
Ο Γιούρι, πάντως, δεν αρκέστηκε στα παλιά γνωστά κόλπα, και προχώρησε ένα βήμα παραπάνω: είπε ότι θα βοηθούσε ζωντανά εκείνη τη στιγμή όποιον ήθελε να κόψει το κάπνισμα. Έκανε μια κακή θεατρική παράσταση, ότι δήθεν προσπαθούσε να αποκτήσει πρόσβαση στη δύναμη μέσα του που θα τον βοηθούσε να το πετύχει, και μετά δήλωσε πως ναι, έγινε. Και, βέβαια, βρέθηκε και ο τύπος που ήρθε μετά από δέκα λεπτά στο στούντιο και δήλωσε πως, με την ενέργεια που του έστειλε πριν από δέκα λεπτά ο Γιούρι, έκοψε το κάπνισμα…
Λίγες μέρες μετά, σε τριτοκλασάτο τηλεοπτικό κανάλι, μια παρουσιάστρια ονόματι Μιχαλονάκου, την οποία κανείς δεν έπαιρνε στα σοβαρά λόγω τηλεοπτικής προϊστορίας, βγήκε και έκανε αυτό που ο (θεωρούμενος σοβαρός και έγκυρος) Χαρδαβέλλας δεν τόλμησε ποτέ να κάνει: αμφισβήτησε τις δυνάμεις του μάγου Γιούρι, και έφερε στην εκπομπή της δυο επιστήμονες με έναν άλλο μάγο, ο οποίος έκανε όλα τα κόλπα που έκανε ο Γιούρι, και άλλα ακόμη πιο εντυπωσιακά, και εξήγησε ότι δεν υπάρχει καμία μεταφυσική πίσω από όλα αυτά, ότι είναι απλώς κόλπα που εκμεταλλεύονται τους νόμους της φυσικής και της χημείας, καθώς και τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνεται ο ανθρώπινος νους αυτά που παρατηρεί.
Οι υπόλοιποι καλεσμένοι, θιασώτες διαφόρων παρακλαδιών της μεταφυσικής, δεν τον πίστεψαν και θεώρησαν ότι χρησιμοποίησε ψυχικές ή σατανικές δυνάμεις — πράγμα που δυστυχώς δείχνει και το επίπεδο σκέψης μεγάλης μερίδας του πληθυσμού. Ήταν, πάντως, εντυπωσιακό: το να σε κάνει ρεζίλι η Μιχαλονάκου δεν είναι και λίγο…
Μετά από πολύ καιρό μακριά από τους αγαπημένους του Έλληνες, ο Γιούρι επέστρεψε προσφάτως, αυτή τη φορά σε άλλο κανάλι, όπου στήθηκε γύρω του ολόκληρο σόου στο οποίο λαμβάνουν μέρους διάφοροι διαγωνιζόμενοι μάγοι, μαζί με διάσημους καλεσμένους που τους βοηθάνε στα μαγικά τους κόλπα, με τον Γιούρι στο ρόλο του κριτή.
Η φιλόδοξη παραγωγή του ANT-1 που στηριζόταν στην βιομηχανία απάτης του Γκέλλερ
________________
Κι έτσι, αυτό που θα μπορούσε να είναι ένα όμορφο και εντυπωσιακό σόου με μυριάδες μαγικά κόλπα, προϊόντα μόχθου και ατέλειωτων προβών, κατάντησε μια εκπομπή που προωθεί τη μεταφυσική σκέψη και, αντί να γεμίζει το μυαλό του τηλεθεατή με θαυμασμό για τη σκληρή δουλειά και την τεχνική αρτιότητα των μάγων, το γεμίζει με σκατά.
Τι ωραία που θα ήταν να υπάρχει πραγματική μαγεία, τηλεκίνηση, ενόραση, τηλεπάθεια, πνεύματα, δράκοι — σαν να ζεις σε παραμύθι! Ενώ τώρα, τι πεζή που είναι η πραγματικότητα, ε;
Λάθος! (Που λέει κι ο ποιητής.)
Η πραγματικότητα είναι πολύ πιο συναρπαστική απ’ ό,τι νομίζουν όλοι αυτοί. Απλά δεν είναι πάντοτε ευχάριστη, κι αυτό είναι ίσως ο λόγος που οι άνθρωποι προτιμούν τα παραμύθια, κι ας είναι όλα ψέματα. Με τα παραμύθια, όμως, δεν πρόκειται να κάνουμε καλύτερη την πραγματικότητα. Με τα παραμύθια απλώς δραπετεύουμε. Κι όταν το κάνουμε για λίγο, και μετά επιστρέφουμε, ΟΚ, κανένα πρόβλημα. Όταν, όμως, υιοθετούμε μια ολόκληρη κοσμοαντίληψη αυτού του είδους και την εφαρμόζουμε στη ζωή μας αρνούμενοι πεισματικά την πραγματικότητα, τότε διαιωνίζουμε μια οπτική που μας προσφέρει λίγη πρόσκαιρη και ψεύτικη ψυχική ηρεμία ενώ παράλληλα ζημιώνει ολόκληρη την ανθρωπότητα, καθιστώντας ολοένα και δυσκολότερη τη διάκριση ανάμεσα στο πραγματικό και το φανταστικό.
Μια διάκριση που είναι απολύτως απαραίτητη για την πνευματική υγεία και την ανθρώπινη εξέλιξη.
_________
Κείμενο του μπλόγκερ Π.
Γιατί θα νικήσουμε
Ένα κείμενο του Jeff Wagg, από το Ίδρυμα του Τζέιμς Ράντι, το οποίο πρωτίστως έχει αποδείξει τεκμηριωμένα την κερδοφόρα επιχείρηση απάτης, πίσω απο τον Γιούρι Γκέλερ και τους ομοίους του.
Σε μια πρόσφατη συνέντευξη σε εφημερίδα, ο δημοσιογράφος μού έκανε μια ερώτηση που ακούω συχνά: «Νιώθετε ότι χάνετε τη μάχη; Ότι οι άνθρωποι όλο και περισσότερο απομακρύνονται από την επιστήμη και ενστερνίζονται την αντιεπιστημονική σκέψη;» Και απάντησα, όπως κάνω πάντοτε: «Όχι».
Παρότι είναι αλήθεια πως το κίνημα κατά των εμβολίων μπορεί τελικά να αποκτήσει τέτοια διάδοση ώστε να βλάψει την κοινωνία, και πως ο αποκαλούμενος «Ευφυής Σχεδιασμός» μπορεί τελικά να πετύχει να μπει στα σχολικά βιβλία, εμείς διατηρούμε ένα πλεονέκτημα που εκείνοι δεν θα έχουν ποτέ.
Πριν πω, όμως, ποιο είναι αυτό, πρέπει να ορίσω το «εμείς» και το «εκείνοι».
Εμείς, φυσικά, είμαστε οι σκεπτικιστές. Αλλά όχι μόνο αυτό· είμαστε αυτοί που θέλουν να πιστεύουν ό,τι είναι πραγματικό. Είμαστε αναζητητές της αλήθειας, εξερευνητές, και συχνά σφάλλουμε. Δεν θα έχουμε ποτέ όλες τις απαντήσεις, αλλά εκείνες που έχουμε θα ταιριάζουν με τον καλύτερο τρόπο στα διαθέσιμα δεδομένα. Όταν εμφανιστούν νέα δεδομένα, θα εγκαταλείψουμε την πίστη μας για μια νέα πίστη.
Εκείνοι είναι οι πιστοί. Είναι αυτοί που θέλουν να πιστεύουν ό,τι πιστεύουν, για διάφορους λόγους. Έχουν όλες τις απαντήσεις, ή τουλάχιστον τις περισσότερες. Όταν εμφανιστούν νέα, αντίθετα, δεδομένα, θα τα προσαρμόσουν με το ζόρι στις αντιλήψεις τους, θα τα απαξιώσουν, ή θα τα απορρίψουν.
Και ο λόγος για τον οποίο θα νικήσουμε εμείς είναι ο εξής: αν πάρει κανείς ολόκληρη τη συσσωρευμένη επιστημονική γνώση και τη σβήσει από το συλλογικό μας νου, ας πούμε μέσω κάποιας πολυετούς πολιτιστικής επανάστασης, ή κάποιας κοινωνικής κατάρρευσης, τα δεδομένα θα συνεχίσουν να υπάρχουν. Μπορεί να ξεχαστούν, αλλά πάντα θα είναι δυνατόν να ανακαλυφθούν εκ νέου από κάποιον άνθρωπο με ανεπτυγμένη περιέργεια που θα παρατηρήσει κάτι και θα σκεφτεί: «Χμ, αναρωτιέμαι πώς να λειτουργεί αυτό». Η αλήθεια (δηλαδή η πραγματικότητα) δεν μπορεί να χαθεί. Ενώ η άποψη ότι το νερό έχει μνήμη μπορεί να χαθεί, και να μην εμφανιστεί ποτέ ξανά.
Τι θα συνιστούσε, όμως, νίκη σ’ αυτή την φαινομενικά αιώνια διαμάχη; Εδώ που τα λέμε, δεν υπάρχει νίκη. Αν επικρατήσουμε εμείς, τότε εμείς κι εκείνοι θα καταλήξουμε να πιστεύουμε τα ίδια ακριβώς πράγματα. Κατά περίεργο τρόπο, αυτός είναι και ο δικός τους στόχος. Η μεγάλη διαφορά μεταξύ μας είναι ότι εμείς είμαστε διατεθειμένοι να αλλάξουμε, ενώ εκείνοι όχι. Και αν έχουν δίκιο εκείνοι, κάποια στιγμή εμείς θα υιοθετήσουμε τις θέσεις τους παραμένοντας ταυτόχρονα πιστοί στα ιδανικά μας. Αν σφάλλουν, όμως, οι ιδέες τους κάποτε θα μαραζώσουν και θα χαθούν.
Θα βρισκόμαστε πάντοτε στα χαρακώματα για να πληροφορήσουμε τον κόσμο για την τρομερή αξία των εμβολίων, για τους κινδύνους της ομοιοπαθητικής, και για τους απατεώνες που ισχυρίζονται πως διαθέτουν «ψυχικές» δυνάμεις. Σε ό,τι αφορά εσάς, τους πιστούς, η δουλειά που έχετε να κάνετε είναι πολύ απλή: Δείξτε μας τα δεδομένα σας.
Οι πιστοί και οι σκεπτικιστές μπορεί μια μέρα να καταλήξουν στα ίδια συμπεράσματα, οπότε και οι δυο πλευρές θα υποστηρίζουν πως νίκησαν. Αυτή θα ήταν μια υπέροχη μέρα. Και, εφόσον οι σκεπτικιστές έχουν παραμείνει πιστοί στις αρχές τους, που λένε ότι πάντοτε αλλάζουμε τις αντιλήψεις μας βασιζόμενοι στα δεδομένα, τότε όντως θα έχουμε νικήσει όλοι.
Στο μεταξύ, θα βρισκόμαστε πάντοτε στα χαρακώματα για να πληροφορήσουμε τον κόσμο για την τρομερή αξία των εμβολίων, για τους κινδύνους της ομοιοπαθητικής, και για τους απατεώνες που ισχυρίζονται πως διαθέτουν «ψυχικές» δυνάμεις. Σε ό,τι αφορά εσάς, τους πιστούς, η δουλειά που έχετε να κάνετε είναι πολύ απλή: Δείξτε μας τα δεδομένα σας. Αν όντως τα έχετε, τότε ευχαρίστως να βρεθούμε στη μέση και να σφίξουμε τα χέρια.
